Suy gan cấp là bệnh lý ít phổ biến nhưng tỷ lệ tử vong cao. Phát hiện sớm và có các biện pháp điều trị hợp lý sẽ giúp giảm đáng kể tỷ lệ này. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ các thông tin về suy gan cấp, giúp người mắc có cách nhìn tổng quát và chủ động hơn trong phòng ngừa và điều trị bệnh.
Suy gan cấp là gì?
Suy gan cấp (suy gan tối cấp) là tình trạng chức năng gan bị suy giảm nhanh chóng diễn ra trong vài ngày đến vài tuần ở người không có bệnh lý về gan trước đó.
Suy gan cấp tính ít phổ biến hơn suy gan mạn tính và thường gặp ở người trẻ tuổi. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm chảy máu quá nhiều và tăng áp lực trong não, tỷ lệ tử vong rất cao.
Suy gan cấp thường gặp ở người trẻ tuổi
Nguyên nhân gây suy gan cấp tính
Viêm gan do thuốc và viêm gan do virus là 2 nguyên nhân phổ biến nhất gây suy gan cấp tính.
Thuốc và chất độc gây hại
Paracetamol là thuốc phổ biến nhất gây ra tình trạng suy gan cấp. Nguyên nhân có thể do sử dụng một liều rất lớn paracetamol hay lạm dụng thuốc trong thời gian dài. Suy gan cấp do paracetamol cũng có thể xảy ra khi sử dụng ở liều điều trị ở người nghiện rượu, người có tiền sử bệnh gan trước đó hay đang dùng đồng thời với các thuốc chuyển hóa qua gan nhờ Enzym Cytochrome P450 như các thuốc chống co giật.
Ở Việt Nam, paracetamol là thành phần chính của các thuốc có tên gọi: Panadol, efferalgan,... Liều khuyến cáo ở người lớn không quá 4g/ngày, ở người nghiện rượu tối đa 3g/ngày.
Một số thuốc kháng sinh như amoxicillin + acid clavulanic, thuốc gây mê halothane, thuốc điều trị lao isoniazid cũng có thể gây suy gan cấp.
Viêm gan do thuốc là nguyên nhân phổ biến gây suy gan cấp
Nấm Amanita phalloides gây suy gan cấp bởi độc chất amatoxin. Loại độc tố này có độc tính cực mạnh và thường có biểu hiện ngộ độc sau 6 - 12 giờ ăn phải, tỷ lệ tử vong 95%.
Một số hóa chất công nghiệp cũng gây suy gan cấp tính nếu người bệnh tiếp xúc hoặc hít phải, điển hình là carbon tetrachloride.
Virus viêm gan
Virus viêm gan A và E là nguyên nhân chủ yếu gây suy gan cấp. Người nhiễm đồng thời cả viêm gan B và C làm tăng nguy cơ dẫn đến suy gan cấp, hiếm khi thấy bệnh này xuất hiện trên người chỉ mắc viêm gan C.
Các virus khác gây suy gan cấp có thể gồm virus Herpes simplex, Cytomegalovirus (CMV), virus Epstein-Barr (EBV), Parvovirus, Adenovirus và virus Varicella-zoster.
Virus viêm gan B là nguyên nhân chủ yếu gây suy gan cấp
Bệnh tự miễn
Viêm gan tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công chính các tế bào gan. Tế bào gan bị viêm và tổn thương dẫn đến suy gan cấp.
Bệnh chuyển hóa
Các bệnh chuyển hóa hiếm gặp, chẳng hạn như bệnh Wilson và gan nhiễm mỡ cấp tính trong thai kỳ thường gây ra suy gan cấp. Phụ nữ mang thai mắc suy gan cấp có thể phải sinh sớm hơn dự kiến.
Các nguyên nhân gây suy gan cấp khác
Một số nguyên nhân khác ít gặp như ung thư, sốc do nhiễm trùng, say nắng,... làm giảm lượng máu tới gan, dẫn đến suy giảm chức năng gan cấp tính. Một số trường hợp mắc suy gan cấp tính không rõ nguyên nhân.
Các triệu chứng suy gan cấp - nhận biết sớm để phòng tránh
Triệu chứng ban đầu của suy gan cấp thường giống với các bệnh lý về gan khác. Tuy nhiên, suy gan cấp tính có thể kèm theo một số triệu chứng điển hình và rầm rộ hơn trên lâm sàng. Do đó, phát hiện sớm sẽ giúp bạn chủ động đưa ra các biện pháp để phòng ngừa.
Triệu chứng thường gặp của suy gan cấp bao gồm:
- Vàng da, vàng củng mạc mắt rõ ràng ở giai đoạn trung gian.
- Hơi thở có mùi hôi, mốc hoặc mùi ngọt.
- Cổ trướng có thể xảy ra với biểu hiện bụng to, da căng, chướng bụng.
- Đau vùng gan (hạ sườn phải).
- Bệnh não gan: Người lờ đờ, lú lẫn, mất phương hướng, cáu gắt, hôn mê.
Suy gan cấp được chia thành các giai đoạn dựa vào mức độ biểu hiện triệu chứng.
- Tiền triệu: Chưa xuất hiện vàng da.
- Giai đoạn trung gian: Xuất hiện vàng da, vàng niêm mạc.
- Giai đoạn cuối: Xuất hiện bệnh lý não gan.
Vàng da, mệt mỏi, buồn nôn là triệu chứng điển hình của suy gan cấp
Chẩn đoán suy gan cấp
Bước quan trọng nhất trong đánh giá bệnh nhân suy gan cấp là xác định nguyên nhân. Vì một số căn nguyên cần điều trị đặc hiệu ngay, chậm trễ có thể ảnh hưởng đến tiên lượng.
Xét nghiệm chức năng gan
Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán và theo dõi tổn thương gan.
- Các chỉ số đông máu: Gan là cơ quan sản sinh ra các yếu tố đông máu. Đánh giá thời gian đông máu thông qua chỉ số PT/INR giúp xác định được tình trạng rối loạn đông máu. Chỉ số này tăng cao ở người bị suy gan cấp.
- Chỉ số men gan: AST, ALT, GGT và ALP sẽ tăng cao ở người suy gan cấp.
- Chỉ số bilirubin trong huyết thanh: Nếu bilirubin trong máu tăng cao trên 250mmol/lít thì chứng tỏ suy gan cấp đang diễn biến rất nặng.
- Các xét nghiệm khác: Chỉ số đường huyết, amoniac, creatinine, lactat, phosphat huyết thanh cũng góp phần chẩn đoán bệnh suy gan cấp.
Xét nghiệm chỉ số đông máu giúp đánh giá chức năng gan
>>>XEM THÊM: Xét nghiệm chẩn đoán viêm gan B
Siêu âm, chụp CT gan
Xét nghiệm hình ảnh giúp đánh giá được sự hiện diện của xơ gan, ung thư biểu mô tế bào gan, hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, huyết khối,...
Siêu âm doppler gan giúp kiểm tra mạch gan có bị bít tắc hay không, hình ảnh gan teo trong viêm gan do virus.
Chụp cắt lớp vi tính (CT) gan có hay không sử dụng thuốc cản quang rất hữu ích trong chẩn đoán các bệnh vàng da do gan bị tổn thương, đem lại kết quả chính xác hơn so với chụp X-quang thông thường. Tuy nhiên, nếu bạn đang mang thai, bị suy thận hay có các tiền sử về dị ứng, cần thông báo ngay với bác sĩ trước khi thực hiện. Chụp cắt lớp vi tính gan nên được chỉ định khi các kết quả siêu âm gan không đưa ra kết quả rõ ràng.
Sinh thiết gan giúp chẩn đoán chính xác
Sinh thiết gan giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân và mức độ bệnh lý ở gan khi các phương pháp khác không đưa ra được kết luận cuối cùng. Thủ thuật này được tiến hành bằng cách lấy một vài mẫu mô nhỏ từ nhu mô gan để làm xét nghiệm. Trước khi sinh thiết, người bệnh không nên ăn uống bất cứ thứ gì trong vòng 5 - 6 giờ.
Sinh thiết gan giúp chẩn đoán chính xác mức độ bệnh suy gan cấp
Bệnh suy gan cấp có nguy hiểm hay không?
Suy gan cấp có tiên lượng 65 - 85% tử vong nếu không được điều trị kịp thời và hợp lý. Các biến chứng nguy hiểm của suy gan cấp bao gồm:
Biến chứng phù não do suy gan cấp
Ở người bị suy gan cấp, gan mất đi chức năng phân giải amoniac thành urê. Lượng amoniac tích tụ trong tuần hoàn gây tăng áp lực nội sọ với biểu hiện: Người bệnh mất phương hướng, rối loạn tinh thần và co giật.
Hội chứng não gan được phân thành 4 mức độ:
- Độ I: Người bệnh giảm tập trung, rối loạn giấc ngủ, thay đổi tính tình.
- Độ II: Lơ mơ, chậm chạp, mất định hướng, vẫn còn đáp ứng với lời nói.
- Độ III: Tăng phản xạ, không còn đáp ứng với lời nói.
- Độ IV: Hôn mê, có thể còn đáp ứng với kích thích đau.
Phù não dẫn đến tăng áp lực nội sọ, chấn thương sọ não là nguyên nhân tử vong phổ biến nhất ở người bị suy gan cấp.
Hội chứng não gan ở giai đoạn IV có thể gây tình trạng hôn mê
Suy thận thứ phát sau suy gan
Rối loạn chức năng thận xảy ra ở hơn 50% số bệnh nhân suy gan cấp tính. Đặc biệt, bệnh thường xảy ra ở người người cao tuổi và người suy gan cấp do thuốc.
Rối loạn đông máu
Gan bị tổn thương làm mất chức năng tổng hợp các yếu tố đông máu. Các trường hợp chảy máu hiếm gặp mặc dù có rối loạn đông máu nặng. Chảy máu tiêu hóa là biến chứng hay gặp nhất và rất khó để kiểm soát.
Rối loạn chuyển hóa
Gan giúp điều hòa nồng độ glucose trong máu luôn ổn định. Tổn thương gan làm giảm tổng hợp glucose gây hạ đường huyết.
Hạ kali máu, giảm phosphat máu, nhiễm kiềm chuyển hóa cũng thường gặp ở người bị suy gan cấp.
Nhiễm trùng hô hấp và nhiễm trùng huyết do suy gan
Người bị suy gan cấp thường gặp tình trạng nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng huyết và hô hấp. Nhiễm trùng huyết nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn tới tử vong.
Các phương pháp điều trị suy gan cấp
Điều trị suy gan cấp thông qua kiểm soát căn nguyên, phòng ngừa và quản lý biến chứng, chăm sóc hỗ trợ và ghép gan khi có chỉ định.
Điều trị các nguyên nhân gây suy gan cấp
- Đối với suy gan cấp do paracetamol, người bệnh được chỉ định dùng N-acetylcystein để giải độc. Có thể kết hợp sử dụng than hoạt tính trong vòng 4 giờ sau khi ngộ độc thuốc.
- Penicillin G tiêm tĩnh mạch là loại thuốc được lựa chọn để điều trị ngộ độc nấm Amanita phalloides.
- Đối với người bệnh mắc viêm gan do virus: Điều trị hỗ trợ nếu người bệnh mắc viêm gan virus A, E (do chưa có thuốc điều trị đặc hiệu). Điều trị theo phác đồ nếu người bệnh mắc viêm gan virus B, C hoặc các virus khác.
- Viêm gan tự miễn: Điều trị là bằng thuốc methylprednisolon tiêm tĩnh mạch với liều 60 mg/ngày.
Ghép gan
Ghép gan nhằm thay thế lá gan không còn hoạt động bằng một lá gan khỏe mạnh từ người hiến tặng. Ghép gan được chỉ định khi người bệnh bị suy gan cấp nặng. Phẫu thuật mang lại tỷ lệ sống thêm 1 năm trung bình là 79%, sau 5 năm là 72%. Tuy nhiên, biến chứng sau ghép gan cần được theo dõi chặt chẽ. Hầu hết các trường hợp tử vong do nhiễm trùng sau khi cấy ghép xảy ra trong 3 tháng đầu sau phẫu thuật.
Ghép gan được chỉ định ở người suy gan cấp nặng
Điều trị biến chứng suy gan
Người bệnh sẽ được điều trị khẩn cấp khi xuất hiện các biến chứng nguy hiểm sau:
- Đối với người bệnh xuất hiện phù não: Giảm áp lực nội sọ bằng cách nâng đầu giường lên 30 độ, sử dụng manitol để lợi niệu thẩm thấu, dùng thuốc làm giảm áp lực nội sọ: Thiopental, pentobarbital. Mục tiêu điều trị là giữ áp lực nội sọ dưới 25 mmHg và áp lực tưới máu não > 50 mmHg. Người bệnh bị bệnh não gan trên độ 2 nên được đặt nội khí quản để bảo vệ đường thở.
- Đối với người gặp biến chứng suy thận: Thuốc vận mạch norepinephrine hoặc dopamine được sử dụng trong trường hợp hạ huyết áp nghiêm trọng.
- Đối với trường hợp chảy máu quá nhiều hoặc trước các thủ thuật xâm lấn: Người bệnh có thể được xem xét truyền tiểu cầu, huyết tương tươi đông lạnh. Thuốc kháng histamin H2 được ưu tiên sử dụng để phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa.
- Đối với trường hợp hạ huyết áp: Chỉ định truyền liên tục glucose 10 - 20%.
- Nhiễm trùng: Điều trị theo kháng sinh theo phác đồ.
Thảo dược hỗ trợ tăng cường chức năng gan cho người bệnh suy gan cấp
Bên cạnh điều trị nguyên nhân gây bệnh và xử lý biến chứng thì điều trị hỗ trợ nhằm chữa lành các tế bào gan bị tổn thương là vô cùng cần thiết. Từ lâu, nhiều loại thảo dược thiên nhiên đã được sử dụng hỗ trợ điều trị trong các bệnh lý về gan và đem lại hiệu quả cao. Trong số đó phải kể đến Silybin trong cây kế sữa.
Hỗn hợp chiết xuất từ hạt hoặc quả cây kế sữa là Silymarin được sử dụng rộng rãi trong hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan. Tuy nhiên, Silymarin là hỗn hợp của nhiều flavonoid, trong đó chỉ có Silybin là hoạt chất có tác dụng chủ yếu, giúp bảo vệ tế bào gan, giảm tổn thương gan, tái tạo và phục hồi các tế bào gan bị hư hại.
Trong nghiên cứu vào năm 2019 của tác giả SS Sun và cộng sự, Silybin phospholipid có tác dụng giảm tình trạng gan nhiễm mỡ, giảm sưng ty thể và tổn thương gan do dùng thuốc. Ngoài ra một số dược liệu khác cũng được đánh giá cao trong điều trị viêm gan như: Diệp hạ châu, cà gai leo, lồng đèn,…
Silybin trong cây kế sữa giúp tái tạo các tế bào gan bị hư hại
Cách phòng ngừa bệnh suy gan cấp
Điều trị suy gan cấp khá phức tạp và khả năng hồi phục hoàn toàn không cao. Do đó, chủ động phòng ngừa bệnh là biện pháp tối ưu nhất. Người bệnh cần thực hiện các biện pháp dưới đây để bảo vệ lá gan trước những tổn thương cấp tính:
Không lạm dụng thuốc có độc tính trên gan
Người bệnh cần uống thuốc theo đúng hướng dẫn sử dụng hoặc chỉ định của chuyên gia y tế. Đặc biệt những người có bệnh lý về gan trước đó, thói quen sử dụng nhiều rượu, suy dinh dưỡng càng cần phải tuân thủ chỉ định dùng thuốc.
Tiêm vaccine phòng ngừa viêm gan
Hiện nay đã có vắc-xin phòng ngừa virus viêm gan A, B. Bạn cần chủ động tiêm chủng nhằm phòng ngừa bệnh lý viêm gan.
Duy trì thói quen sinh hoạt và ăn uống lành mạnh
Xây dựng một chế độ dinh dưỡng lành mạnh và sinh hoạt hợp lý sẽ giúp lá gan khỏe mạnh, ngăn ngừa được các bệnh lý nguy hiểm.
Hạn chế tối đa sử dụng rượu bia, chất kích thích. Thường xuyên tập luyện thể dục và sử dụng các thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu năng lượng giúp giảm tác động tiêu cực tới gan cũng như các cơ quan khác trong cơ thể.
Suy gan cấp gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và có tỷ lệ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời. Người bệnh nên xây dựng một lối sống lành mạnh, kết hợp sử dụng sản phẩm thảo dược để bảo vệ lá gan. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào về bệnh suy gan cấp, vui lòng đặt câu hỏi ở dưới để được nhận sự tư vấn miễn phí từ chuyên gia.
Tài liệu tham khảo
- https://emedicine.medscape.com/article/177354-overview
- Acute liver failure - Symptoms and causes - Mayo Clinic.
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482374/
- https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmra1208937
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15025260/
Dược sĩ Mai Linh
Nhắn tin ngay